Zausznik

Księżoklukowego nurka zausznika prof. Taczanowski opisywał tymi słowy:
Głowa, szyja i cały płaszcz czarny, spód biały, z kasztanowatemi bokami; na policzkach wielka złoto rdzawa plama.

Dziób tego ptaka, długością głowie prawie wyrównywający, odmienny od wszystkich innych gatunków krajowych: stosunkowo znacznie szczuplejszy i zacząwszy od nozdrzy zadarty ku górze.
Głowa puszysta prawie czubata, cała szyja i płaszcz czarne, z pewnym połyskiem. Na bokach twarzy ma szczególne ozdoby z piórek długich i wązkich, złoto rudawych, z jedwabistym połyskiem, rozchodzących się na całe policzki promienisto na kształt wachlarza i pokrywających je całkowicie zacząwszy od tylnej strony oka; piórka te odznaczają się zupełnie od sąsiednich tak odmiennych kształtem jako też i połyskiem. W czarniawych skrzydłach wszystkie lotki przedramieniowe całkowicie białe, przyległe im lotki pierwszorzędne także w większej połowie od nasady białe i białemi plamkami zakończone, coraz dalej ku brzegowi tracą stopniowo kolor biały; pokrywy podskrzydłowe także białe. Piersi wraz z brzuchem białe, mocno połyskujące, z bokami kasztanowato rdzawemi. Dziób czarny; nogi na zewnątrz rogowo ołowiaste, od środka ołowiasto siwe, od tyłu w żółtawy odcień wpadające; tęcza karminowo czerwona, z wąziutką obwódką wkoło źrenicy żółtą; obrąbek w koło powieki pomarańczowo pąsowy.

Samica cokolwiek mniejsza, mniej sute ma upierzenie głowy, mniej rdzawego koloru na bokach, przytłumionego w znacznej części czarniawemi końcówkami większej części piór.
Młody bardzo podobny do poprzedzającego w tej samej odzieży, kilka jednak szczegółów różni go dostatecznie, jakoto: wielkość, kształt dzióba znacznie odmienny, kolor płaszcza czarniawy podobny, lecz jednostajny, bez jaśniejszych brzegów; nakoniec tylne pierwszorzędne lotki, podobnie jak u starego, białe od nasady i biało zakończone. Prócz tego dziób ma rogowo ołowiasty; nogi prawie jak u starego; tęcze żółtawe.

U roczniaka podgardle jeszcze białe, wierzchnia część szyi szara, blado płowemi końcówkami poprószona; niżej spod koloru srebrzystego przebijają się szarawe plamy; poza okiem szeroka smuga rdzawa, cokolwiek czarniawo i białawo plamista, zajmuje wyższą połowę policzków i spływa węższym paskiem na boki szyi, reszta jak w pierwszej odzieży.
Zmieniwszy odzież na rok następny, nie od razu dostaje właściwych zupełnie kolorów, szczególniej na głowie i szyi czarność nie jest tak mocna, czysta i połyskująca, mianowicie też ku dołowi jest blada i poprószona mniej więcej białością pozostałych piórek; na bokach więcej ma także koloru śniadego niż rdzawego; płaszcz mniej czarny w oliwkowy odcień wpadający.

Zausznik mieszka w całej prawie Europie; równie pospolity na południu, a mianowicie we Włoszech, w Hiszpanii, jak w Niemczech, Szwecyi, Islandyi i północnej Rosyi; według PALLASA znajduje się po całej Syberyi. W Królestwie Polskiem dość pospolity na przelotach tak wiosennych jak i jesiennych; nie wiem jednak dotąd, czy się gdzie gnieździ w kraju; widywałem je wprawdzie przy końcu Maja po jeziorach w Lubelskiem, ale jeszcze gniazd nie miały. Zwykle towarzysko wędrują po kilka par razem, zapadłszy na wodzie dzielą się na pary, i tak pływają w pewnem oddaleniu jedna od drugiej. Najczęściej z wiosny siadają u nas po małych jeziorkach między polami, po zalewach polnych lub łącznych, równie jak na czystych stawach, gdzie zwykle po kilka lub kilkanaście dni na jednem miejscu przepędzają. Zwykle nalatują w połowie Kwietnia i trafiają się do połowy Maja; pod jesień przybywają we Wrześniu i Październiku i bawią do przymrozków, najwięcej wtenczas po jeziorach. Łatwo je poznać zdaleka na wodzie po czarności, rdzawych bokach i mocno odętej głowie. Nie są zbyt ostrożne i nierównie łatwiejsze do ubicia niż następujący gatunek, gdyż siadając zwykle po czystych wodach, nie mogą się tak jak tamte przy pomocy chwastów ukrywać.

Więcej się wywodzą na wschodzie i północy Europy niż na zachodzie, mimo to jednak gnieżdżą się w pewnej ilości w Hiszpanii, we Włoszech i w Szwajcaryi. Gniazdo urządzają w trawach i trzcinach podobnie jak inne. Znoszą jaj 4 lub 5.