Świstun

Świstuna określano dawniej mianem kaczki piszczałki, gwiżdżącej lub świstuły, a prof. Taczanowski opisywał tak:
Lusterko u samca z przodu zielono błyszczące, z czarną smużką przodową, u samicy czarniawe, bez połysku, ze smużką białą; brzuch u obojga biały; u samca głowa kasztanowata, z czołem białawem, spód szyi różowy.

Ptak ten tak licznym ulega odmianom ubarwienia we wszystkich stadiach, mianowicie pod względem szczegółów, że nie podobna prawie wszystkich odcieni dokładnie określić. Stary samiec w godowej odzieży ma głowę wraz z wyższą częścią szyi kasztanowato rdzawą, z płowo białawem czołem, przedłużającem się w smugę do tyłu głowy dochodzącą; podgardle z przodem szyi czarniawo pociągnięte, policzki mniéj więcéj czarniawo drobno plamkowane; prócz tego mają one wkoło oka mniéj więcéj końcówek zielono błyszczących, co tworzy u jednych, a mianowicie roczniaków, dość znaczną przestrzeń tyłu głowy świetnie mieniącą, u innych zaledwie są tego ślady, a inne wcale tego nie posiadają. Płaszcz i boki brzucha falowane biało i czarno, tek subtelnie i jednostajnie, że tworzy się z tego tło wydające się w niewielkiej odległości popielatem; na niższej części szyi i wyższej piersi kolor szaro różowy; brzuch i podbrzusze czysto białe; pokrywy podogonowe czarne, nadogonowe także czarne, białawo od środka brzeżyste. Pokrywy skrzydłowe białe; lusterko białe, z przednią częścią zielono błyszczącą i czarną smużką od przodu; lotki brunatno szare; najdłuższe barkówki na stronie skrajnej czarne; biało obrzeżone; sterówki ciemno szare, prócz dwóch środkowych, białawo brzeżyste, te ostatnie o 1 cala od innych dłuższe. Dziób modry, z czarnym paznogciem; nogi modro popielate; tęcza światło brunatna.

Samica z wiosny ma głowę wraz z wyższą częścią szyi brudno rudą lub brudno płową, gęsto upstrzoną drobnemi brunatnemi plamkami; niższą część szyi i boki ciała brudno rude lub szarawo płowe, cały brzuch biały; na środkach białych pokryw podogonowych brunatne plamy; płaszcz brunatny, z popielatawemi lub płowemi brzegami piórek; skrzydła brunatne, obrzeżenia pokryw białawe; lusterko bez połysku, czarniawe lub szare, niekiedy płowo lub białawo naleciałe, ze smużką białą, niekiedy w części czarniawą; niektóre jednak miewają i połysk; w czwartej od tyłu lotki przedramieniowej skrajny brzeg biały tworzy wielką plamę nad lusterkiem. Dziób, nogi i oczy jak u samca.
Samiec w odzieży letniej bardzo odmienny od wiosennego, ma głowę wraz z wyższą częścią szyi kasztanowato rdzawą, ciemniejszą i brudniejszą niż z wiosny, gęsto upstrzoną czarnemi drobnemi plamkami, które na całéj tylnej części wiérzchu są większe, mocno zielono połyskujące; niższa część szyi wraz z wyższą piersi ma tło podobne do koloru głowy lecz bledsze, cieniowane jasnemi brzeżkami piór i ciemno brunatnemi środkami, w kształcie dużych plam przezierającemi; boki rdzawe, brzuch biały, pokrywy podognonowe po brzegach białe, środkiem brunatno plamiste; pióra płaszcza brunatno czarniawe, z szérokiem rdzawem obrzeżeniem. Skrzydła i ogon jak z wiosny.

Samica w odzieży letniej po wymierzeniu dość podobna do samca w poprzedzającym stanie, kolory jednak ma mniéj czyste i mniéj jaskrawe, lecz na plamach tyłu głowy ma połysk zielony dosyć mocny; pokrywy skrzydłowe szare, biało brzeżyste, i brak połysku na lusterku na pewno ją odznaczają.
Młode w piérwszém piérzu podobne do samicy, różnią się ciemniejszym kolorem wiérzchu i rudawem obrzeżeniem piór płaszcza i pokryw skrzydłowych. Samcom na wiosnę w odzieży zupełnie już zmienionej na godową zostają jeszcze bez zmiany skrzydła, to jest pokrywy szare, rudawo brzeżyste, lusterko bez połysku, z białą na przodzie smużką.
Jaj barwa żółtawo biała.
Świstun mieszka w Europie i w Azyi północnéj; przez lato trzyma się na północy, na zimę przelatuje dosyć daleko ku południowi i zwiedza północne pobrzeża Afryki. U nas pospolity i dosyć obfity na przelotach, pokazuje się zaraz na początku wiosennych roztopów, stadami i parami, i przez cały Kwiecień wszędzie się na większych wodach postrzegać daje, lecz na ląg dalej udaje się na północ; w powrocie jesiennym jeszcze pospolitszy i zabawia dopóki wody nie pozamarzają.

Przebywa zwykle na głębokich wodach, a mianowicie na jeziorach, stawach, rzékach i łachach, z wiosny na rozległych zalewach. Dosyć ostrożny. Samiec odzywa się krótkiem, silnem i czystem gwizdaniem; w locie ciągle prawie pogwizdują. Lekko się do lotu zrywają, lecz szybko wydając świst skrzydłami tak jak kaczki właściwe. Żywią się roślinami wodnemi i zwiérzęcemi pokarmami. Gniazda zakładają po kępach, spławach i błotnistych brzegach jeziór, stawów i innych większych wód. Niosą 8 lub 9 jaj.
Mięso ich mniéj dobre od wszystkich poprzedzających.