Świstunka

Świstunka leśna zwana była dawniej gajośpiewem lub przyzimkiem. Prof. Taczanowski tak ją opisywał:
Wierzch ciała szaro zielony, gardziel, szyja i przód piersi blado żółte, dalsza część spodu czysto biała, nad okiem długa brew żółta, wszystkie pióra lotowe i sterowe żółtawo obwiedzione.

Lotka 1a tak krótka, że końcem nie wyrównywa nadlotkom, zaostrzona; 3a najdłuższa, a2 cokolwiek krótsza od 4ej, mało co krótszej od 3ej, a znacznie dłuższa od 5ej. Ogon mocno wycięty. Dziób przy nasadzie szerszy niż u innych, mniej przed nozdrzami ściśnięty, lecz wolno ku końcowi zwężony.
Stary ptak ma wierzch ciała szaro zielony, żółtawo naleciały na głowie, a więcej jeszcze na pokrywach ogonowych; po za okiem ciemno szara prążka uszy pokrywająca, po nad okiem długa żółta smuga, od samej nasady dzióba aż na tył głowy zachodząca. Gardziel, szyja i piersi blado żółte, dalsze części spodu czysto białe, prócz ostatnich piór na bokach szarawo i żółtawo słabo pociągniętych. Skrzydła i ogon ciemno szare, wszystkie w nich pióra zielonawo żółtemi brzeżkami oprowadzone, szerszemi na pokrywach, nadlotkach, lotkach ramieniowych i barkówkach, węższemi na lotkach pierwszego rzędu, a jeszcze węższemi i mniej wyraźnemi na piórach sterowych. Pokrywy podskrzydłowe żółte, koloru cokolwiek mocniejszego niż gardziel, przy brzegu skrzydła szaro plamiste. Dziób z wierzchu blado brunatny, spodnia szczęka żółtawo cielista, wnętrze blado żółte; nogi brudno żółtawo cieliste z jasnemi pazurkami; tęcze brunatne.

Samica cokolwiek mniejsza i cokolwiek mniej żółta na spodzie.
Odzież zimowa niczem się nie różni.
Młode w pierwszem pierzu podobne do rodziców, cokolwiek bledsze na wierzchu i słabiej żółte od spodu.
Jajka słabo podługowate, miernie zwężone w końcu cieńszym i w obu łagodnie zaokrąglone. Tło czysto białe, orzechowemi, brunatnemi lub rdzawemi plamkami kreseczkowatemi gęsto upstrzone, pod temi znajdują się jeszcze inne popielatawe. Najczęściej plamistość gęściejsza przy podstawie, często obrączkowato koniec grubszy otaczająca. Niekiedy plamki są tak gęste na całej powierzchni, iż większą część tła pokrywają. Skorupa delikatna, dość mocno przeświecająca i połyskująca. W każdem zniesieniu są jednostajne.

Ptaszek ten mieszka w całej Europie prócz krajów daleko na północ posunionych; najpospolitszy w krajach południowych i środkowych, ku północy coraz rzadszy, i tak dochodzi tylko do Szwecyi środkowej. U nas wszędzie pospolity, lecz krócej daleko zostaje niż dwa inne gatunki, przylatuje bowiem dopiero w drugiej połowie Kwietnia a przed końcem Sierpnia już się wydala. Z wiosny przyleciawszy pokazuje się od razu parami w miejscach lęgowych, a odlatuje nieznacznie i nie ma zwyczaju zbierać się gromadnie i tak się tułać po okolicy, jak inne gatunki.
Jest to właściwie leśny mieszkaniec, trzyma się głównie gajów liściowych i mięszanych, a w borach iglastych rzadszy; zdarza się także w ogrodach, lecz tylko w takich miejscach, gdzie są gęste i obszerne zarośla. Śpiew jego delikatny, dźwiękliwy, mało urozmaicony, lecz bardzo przyjemny, przypomina cokolwiek śpiew zięby, lecz innym zupełnie głosem. Równie zwinny i ożywiony jak inne gatunki, ciągle skacze i przelatuje się między gałęziami; człowieka się nie obawia, i wcale na obecność jego nie zważa, wyjąwszy tylko przy gnieździe, gdzie tak samo troskliwy i piszczący jak inne gatunki.

Gnieździ się zawsze na ziemi w miejscach suchych, i najczęściej zarośniętych jagodzinami lub innemi drobnemi towarzyskiemi roślinkami, czasami pod drobnym krzaczkiem, lub na spadzistości dołka i innej nierówności, albo też pod porzuconemi na ziemię gałęziami. Zawsze umie korzystać z miejscowości dla mieszczenia w ukryciu gniazda, które łatwo rozróżnić od dwóch następujących gatunków po tem, że nie używa wcale piór do wysłania wnętrza, lecz wykłada je tylko delikatniejszemi trawkami.