Szczygieł

Szczygieł jest jednym z piękniej ubarwionych naszych ptaków. Tak opisał go prof. Taczanowski:
Przód twarzy karmazynowy, skrzydła czarne, żółto przepasane, w czarnym ogonie na skrajnych sterówkach białe, okrągławe plamy.

Stary ptak ma cały przód twarzy po tylny kąt oka cynobrowo karmazynowy, kantar i nasady wszystkich piór czerwonych czarne, przez co pozostaje czarniawy wązki przedział między czerwonością i dzióbem; tylna część wierzchu głowy czarna wraz z paskami kolor policzków od karku oddzielającemi; grzbiet wraz z barkówkami brunatny; kuper wraz z pokrywami ogonowemi i plama na wierzchu karku, dotykająca czarności głowy, białawe; tylna część policzków i cały spód biały, z dwiema wielkiemi plamami po bokach piersi kasztanowato brunatnawemi, boki brzucha podobnym kolorem pociągnięte. Skrzydła czarne, przepasane w połowie szeroką pręgą cytrynowo żółtą, utworzoną ze zbioru zewnętrznych chorągiewek wszystkich lotek do połowy ich długości i całych nadlotek odpowiadających lotkom przedramieniowym; wszystkie zaś lotki białą plamką zakończone; sterówki czarne z białemi końcami, dwie zaś lub trzy skrajne z każdej strony zamiast tych końców mają na wnętrznej chorągiewce wielką tego koloru plamę, podługowato zaokrągloną. Dziób białawe, z samym końcem czarniawo rogowym; nogi brudno cieliste; tęcze ciemno brunatne. Samiec różni się od samicy tylko kolorem żółtawym, znajdującym się na środkach piórek tworzących brunatną plamę piersiową, kolor ten ukryty całkowicie pod końcówkami może być dopiero dostrzeżony za rozdmuchnięćiem lub rozgarnieniem piórek. W odzieży zimowej przedstawiają bardzo małe różnice, zasadzające się tylko na bledszej czerwoności twarzy, często wpadającej w kolor żółtawy, białości na policzkach mniej czystej i brunatnawem zafarbowaniu białych plamek na końcu lotek.
Młody w pierwszem pierzu ma głowę wraz z karkiem brudno białawą, upstrzoną szaro brunatnemi plamkami, na całej szyi i piersi plamki podobne, lecz większe; kolor grzbietu szaro brunatnawy blady; skrzydła i ogon jak u starych z tą różnicą, że żółtość pręgi skrzydłowej jest bledsza, a mianowicie na nadlotkach zmieniona w kolor płowy; pokrywy skrzydłowe brunatnawe, płowo plamiste, końcowe plamy lotek i sterówek większe. Dziób brudno białawe. Po pierwszej zmianie pierza przybiera wszystkie właściwe kolory.

Jaja bardzo podobne do makolągwich, lecz cokolwiek mniejsze i zwykle mają koniec cieńszy mocniej zeszczuplony i więcej szpiczasty; tło biało zielonawe; upstrzenie podobne jak na tamtych, i także dosyć zmienne, częściej jednak trafiają się na tych jajkach kręte zygzaki i żyłeczki; pospolicie cała pstrocizna jest zgromadzona przy końcu grubszym, gdzie albo otacza go obrączkowato, albo pstrzy całkowicie; blade spodnie plamy są albo różowe, drobne lub grube, zlane w namazania, wierzchnie czarniawo purpurowe albo brudno czerwone. Podobnie upstrzone drobnemi, blademi plamkami, jak się to często trafia między makolągwiemi, są rzadkie.
Piękny ten ptaszek mieszka w całej prawie Europie, od Uralu do Francyi, od Szwecyi do Archipelagu Greckiego; z krajów bardzo zimnych ustępuje na zimę, w umiarkowanych zostaje, w Afryce północnej także jest pospolity i miejscowy. U nas wszędzie pospolity, lecz nie zbyt liczny; zimuje, zdaje się jednak w pewnej części ustępować, tak samo jak i inne gatunki, jeżeli nie do krajów cieplejszych, to przynajmniej w okolice więcej obfitujące w stosowne na pożywienie rośliny. Trzyma się przez lato po ogrodach, sadach i wszędzie, gdzie są tylko drzewa obrzednie, w lasach po samych tylko brzegach; zimę spędza stadkami, po miejscach otwartych zarastających właściwemi chwastami.
Ulubione jego pożywienie stanowią nasiona rozmaitych gatunków ostu i bodziaków, głównie się więc gromadzi w okolicach obfitujących w podobne rośliny. Chciwy jest także na siemię konopne i różne nasiona oleiste zielne, które zwykle wybiera z roślin na pniu stojących. W porze ubogiej w nasiona dojrzałe wyjada zawiązki i pączki z niektórych drzew. Jestto ptaszek bardzo kształtny, zwinny i ruchawy, momentu spokojnie nie posiedzi na miejscu, lecz wykręca się na wszystkie strony. Przy towarzyskości swojej jest dosyć swarliwy i zazdrosny, szczególniej przy jedzeniu ciągle się między sobą zaczepiają. Śpiew ich jest bardzo urozmaicony, wesoły i przyjemny; wabienie się dwutonne i dźwięczne, zupełnie do głosów innych łuszczaków niepodobne.
Gnieżdżą się dwa razy, to jest, pierwszy raz około połowy Maja, gdy się drzewa zazielenią, powtórnie w Lipcu. Gniazdo umieszczają po różnych odosobnionych drzewach, zwykle nie wysoko, na gałęzi dość grubej lub widełkowatej, w miejscu od pnia oddalonem. Małe to gniazdko jest jednym z najpiękniejszych i najschludniej wyrobionych spomiędzy krajowych, rozmaitość zaś materyjałów na zewnątrz używanych nadaje mu barwę powierzchowną bardzo zmienną. Pospolicie utyka je z ziółek lub trawek, często z kwiatkami, które szybko wysychając zachowują piękny zielony kolor; lub też z mchów i porostów, albo z trawek suchych, suto puchami roślinnemi przerabianych, niekiedy z samych włókien i puchów roślinnych;wnętrze zawsze doskonale puchami wyłożone. Kształt foremny, półkulisty, o ścianach dość grubych i szczelnie utkanych. Dorastające pisklęta bardzo krzykliwe, po całych dniach odzywają się dwutonnym donośnym głosem; po opuszczeniu gniazda długo jeszcze natrętnie za rodzicami latają. Jaj 5 lub 6.

Z pomiędzy ptaków krajowych najwięcej w klatkach utrzymywany tak dla śpiewu jak i dla piękności; zdatny nawet do wyuczania się piosnek i wykonywania rozmaitych sztuczek, jak ciągnienia wody i wózka z żywnością. U ptaszników szczególniej są cenione tak zwane szóstaki, to jest indywidua mające białe plamy na sześciu skrajnych sterówkach; takie mają nierównie lepiej śpiewać od zwyklejszych czwartaków, to jest ptaków o czterech plamistych sterówkach; trafiają się także lubo rzadko ósmaki, lecz te nie mają już wartości szóstaków. Samce z kanarkami wydają mięszańców, zachowujących widoczne ślady szczyglego pochodzenia, tak w układzie kolorów jako też w niektórych odcieniach, a szczególniej miewają przód głowy czerwonawy i widoczne pręgi skrzydłowe. Zwykle są one cokolwiek większe od kanarków i do hodowli mają być dosyć wytrwałe.