Rybołówki

Lada dzień powinny pojawić się pierwsze rybitwy. Oto co pisał o nich prof. Taczanowski:

Dziób mierny lub od głowy dłuższy, prosty, ścieśniony i ostrokończysty; szczyt przy nasadzie zaokrąglony, dalej wydatniejszy lecz nieostry, ku końcowi lekko spadzisty; spodnia krawędź bródki ukośnie ścięta, długa i ostra; obie szczęki równe; przecięcie paszczy aż pod oko podchodzi. Nozdrza wązkie i podługowate, poboczne, blizkie nasady, w rowku, na wylot przebite.

Rzeczna

Nogi krótkie i szczupłe, nagie nad przegubem, w równowadze ciała. Palce krótkie lub mierne, spięte błoną albo w połowie albo całkowicie; ksiuk wolny, mały, cokolwiek wyżej od przednich palców osadzony. Obówie tarczowate.

Skrzydła długie, szpiczaste, z lotką 1ą najdłuższą.

Ogono dwunastu sterówkach, mniej więcej widłowaty, rzadko stopniowany.

Ciało podłużne, wysmukłe; głowa mierna, z przodu ku dzióbowi zeszczuplona. upierzenie miękkie, niezbyt długie, gładko na ciele leżące, z jedwabistym u niektórych połyskiem. Kolory najczęściej w obu płciach jednakowe, w niektórych jednak gatunkach płcie przedstawiają pewne różnice. Pierzą się dwa razy rocznie, odzież wiosenna odznacza się zwykle od jesiennej, a w niektórych gatunkach zupełnie jest odmienna. Młode w pierwszem pierzu także się znacznie różnią od rodziców. Pisklęta okryte nabitym, włosistym puchem.

Czubata

Jaj kształt jajowaty, najczęściej miernie podłużny, z końcem cieńszym mocno zeszczuplonym i mniej więcej ostrym; krótsze więcej są pękate, a nawet trafiają się w niektórych gatunkach zbliżone do kształtu kulistego, lecz zawsze mają cieńszy koniec mocno zeszczuplony. Skorupa drobno ziarnista, z drobnemi lecz widocznemi porami, wewnątrz biało zielonawa, zewnątrz albo zupełnie matowa albo słabo połyskująca. Kolor tła zmienny stopniowo od blado glinkowatego do brunatno rudego, lub od biało zielonawego do zielonego i zialonawo oliwkowego, mniej więcej ciemnego. Pstrocizna podwójna, to jest: brunatno popielatawa blada, i ciemna brunatna lub brunatno czarniawa. Składa się ona z plam różnej wielkości, kropek i grubych namazań, rozmaitych w różnych gatunkach; często przy końcu grubszym są wyraźne obrączki z plam gęstych lub namazań. W każdym prawie gatunku jaja znacznym odmianom kolorytu ulegają, często nawet w jednem zniesieniu trafiają się różne. Liczba jaj 3 lub 2.

Krótkodzioba

Tem są rybołówki między ptakami wodnemi, czem jaskółki między wróblowatemi, tak bowiem jak te ostatnie główną one część życia spędzają w powietrzu, unosząc się po całych dniach nad wodami dla chwytania z ich powierzchni owadów i drobnych rybek, któremi się żywią; pewne nawet podobieństwa kształtów i lekkości ruchów w tych dwóch rodzinach usprawiedliwiają to porównanie. Z tychto powodów w popularnej mowie u wielu ludów europejskich otrzymały nazwiska jaskółek morskich. Wszystkie gatunki licznej tej familii głównie trzymają się brzegów morskich, lecz niektóre z nich udają się na czas lęgowy w głąb lądów, na słodkie wody i bagna, zkąd niebawem po odchowaniu potomstwa na morza wracają. Lot ich jakkolwiek ma pewne podobieństwa z jaskółczym, w rzeczywistości znacznie jest odmienny; przy nadzwyczajnej bowiem lekkości, stosunkowo o wiele jest wolniejszy i wykonywany przez ciągłe, powolne i jednostajne poruszenia skrzydłami; podobnie jednak jak jaskółki są rybołówki w locie zwinne i wykonywają często rozmaite obroty. Rzadko kiedy wznoszą się wysoko, lecz najczęściej na kilkanaście lub kilkadziesiąt stóp nad powierzchnią wody latają. W przelotach tych nachylając ciągle głowę ku dołowi upatrują zdobyczy na samej powierzchni wody lub też płytko pod powierzchnią będącej. Na dostrzeżoną rzucają się nagle, dzióbem chwytają, natychmiast napowrót wzlatują i lecąc dalej połykają. Z powodu krótkości i słabości nóg mało i niezgrabnie chodzą, na czas zaś wypoczynków siadają po roślinach wodnych, po kołkach, kamieniach i wybrzeżach. Właściwie nie pływają, a nawet rzadko na wodzie siadają i w takim razie z powodu nadzwyczajnej lekkości prawie całkowicie na wierzchu zostają.

Białowąsa

W ogóle są towarzyskie, wędrują w mniej więcej licznych orszakach, kręcąc się tłumnie nad powierzchnią wód i ciągle żerując, posuwają się powolnie ku celowi podróży; albo też przelatują nad lądami od wody do wody, w takim razie wynoszą się wyżej w powietrze i szeroko bez porządku rozsypane zdążają w prostym kierunku. Żyją w jednożeństwie. Gnieżdżą się po większej części gromadnie; jedna na bagnach i płytkich wodach chwastami zarośniętych, inne na piaszczystych wybrzeżach i wyspach; niektóre jednak stosownie do okoliczności, tak w jednych jak w drugich miejscowościach gnieździć się zwykły. pierwsze ścielą bardzo nędzne gniazdka z suchych, grubych kawałków traw, bardzo płytkie i niekształtne, na kępach, spławach, lub szerokich liściach roślin wodnych; drugie zaś grzebią dołeczek w piasku lub między żwirem i bez żadnego po większej części posłania jaja w nim składają. 

Wielkodzioba

Tym drugim zdarza się niekiedy, iż w czasach gwałtownych wezbrań rzek gniazda z jajami bywają zatapiane, w takim razie natychmiast się wydalają i wcale już w tym samym roku się u nas nie gnieżdżą. Czasami jednak urządzają gniazda powtórne w miejscach bezpiecznych i dość oddalonych od wody, jak tego przykład przedstawia obserwacyja P. WOLIŃSKIEGO, który znalazł kilka gniazd z jajami dwóch naszych rzecznych gatunków pod Buskiem, na wydmie piaskowej, przeszło o milę od Wisły odległej. Za zbliżaniem się człowieka do miejsca lęgowego wszystkie zrywają się z gniazd i krzycząc natarczywie nabijają, dopóki się tenże nie oddali; a jeżeli się którą z nich zastrzeli i ta padnie na wodę, inne się do niej zlatują i tuż na nią z wielką wrzawą napadają; dalsze strzały wcale ich nie straszą, lecz owszem coraz więcej sprowadzają. Pisklęta po wyjściu z jaj są niedołężne i długo zostają na gniazdach, następnie wyłażą z nich i przesiadują nad wodą. Przez cały ten czas rodzice znoszą im żywność i do dzióba podają; dorosłe długo jeszcze za rodzicami latają i tak jak młode jaskółki dostają od nich żywność w powietrzu.

Sterna

Dziób szczupły.

Białoczelna

Palce krótkie, w całej długości spięte błonami mało wyciętemi.

Ogon mocno widłowaty, a mianowicie skrajne sterówki mocno w końcu zwężone i znacznie przedłużone.

Na spodzie ciała pióra mniej więcej jedwabisto połyskujące.

Jaja upstrzone mniej więcej drobnemi plamami.

Gatunki w rodzaju tym objęte są mniej towarzyskie od innych, a mianowicie nie zbijają się w tak duże stada do podróży, również nie gnieżdżą się tak gromadnie. Najwięcej się trzymają wybrzeży piaszczystych, a rzadko które gatunki osiedlają się w części na czas lęgowy w miejscach bagnistych. Gnieżdżą się po większej części na piaskach.

Rzeczna

Dwa gatunki krajowe nowsi ornitologowie mieszczą w oddzielnych rodzajach Sterna i Sternula, pomimo że nie przedstawiają one żadnej różnicy w cechach, któraby się dała wyrazić na usprawiedliwienie tego rozdziału. Tak postępując należałoby koniecznie i w następnym rodzaju gatunki rozdzielić, gdyż nierównie większe przedstawiają między sobą różnice, a tym sposobem doszłoby się do tego, że każdy gatunek stanowiłby oddzielny rodzaj.

Hydrochelidon

Dziób mierny, mniej więcej szczupły.

Czarna

Palce w połowie spięte błonami, mniej więcej wykrojonemi.

Ogon słabiej widłowaty niż w rodzaju poprzedzającyml sterówki skrajne tak szerokie jak innem w samym tylko końcu mniej więcej zwężone, nie tyle przedłużone, mało dłuższe od następnych. Rozpostarty ogon kończy się u jednych równem przycięciem, u innych słabe wycięcie zostaje.

Jaja upstrzone grubemi plamami i namazaniami; często mają na sobie obrączki z plam dużych, gęsto skupionych albo nawet zlanych w ciągłe namazania.

Białoskrzydła

Prócz cech wyżej przytoczonych gatunki rodzaj ten składające znaczne przedstawiają różnice obyczajowe od gatunków poprzedzającego i pewne charakterystyczne właściwości. W ogóle są nierównie więcej towarzyskie, wędrują zwykle licznemi tłumami i gnieżdżą się mniej więcej licznemi osadami, które w miejscach przyjaznych znakomitej liczby dochodzą. Gnieżdżą się po płytkich stojących wodach i bagnach, a w czasach podróży więcej lubią zatrzymywać się nad wodami okolic błotnistych niż nad rzekami. Tem się także charakteryzują, że najczęściej upierzenie samicy odznacza ją od samca, a odzież jesienna zawsze pewnym zmianom ulega, w niektórych nawet gatunkach zupełnie jest niepodobna do wiosennej.